Bir çocuğun sürekli hareket halinde olması, derslerine odaklanmakta zorlanması veya sözünüzü sık sık kesmesi, aileleri endişelendirebilir. Bu durumlar, yaygın olarak bilinen ancak sıkça yanlış anlaşılan bir nörogelişimsel bozukluk olan Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)‘nun belirtileri olabilir. DEHB, kişinin dikkatini sürdürme, dürtülerini kontrol etme ve aşırı hareketliliğini yönetme becerilerini etkileyen karmaşık bir durumdur. Bu makale, dikkat eksikliği nedir sorusuna detaylı bir cevap sunacak, belirtilerini ve doğru uzmana ulaşmanın önemini açıklayacaktır.
DEHB’nin Üç Temel Belirtisi
DEHB’nin belirtileri genellikle üç ana kategoride incelenir. Bir bireyde bu belirtilerin hepsi aynı anda görülmeyebilir.
1. Dikkatsizlik
Dikkatsizlik, DEHB’nin en yaygın belirtilerinden biridir. Bu, sadece odaklanamamak anlamına gelmez; aynı zamanda dikkati sürdürme, bir işi organize etme ve detaylara dikkat etme becerisinde zorluk yaşama durumudur. Dikkatsizliğin belirtileri şunları içerebilir:
- Sıklıkla eşyalarını (kalem, defter, telefon vb.) kaybetme.
- Konuşmaları dinlemiyormuş gibi görünme.
- Okulda veya evde verilen yönergeleri takip etmekte zorlanma.
- Bir görevi tamamlamadan bir diğerine atlama.
- Detaylara dikkat etmeme ve bu nedenle basit hatalar yapma.
2. Hiperaktivite
Hiperaktivite, kişinin sürekli hareket halinde olma ve durmakta zorlanmasıdır. Bu, sadece enerjik olmakla karıştırılmamalıdır; hiperaktif bireyler genellikle oturdukları yerde kıpır kıpır olurlar, ders sırasında sıralarında duramazlar ve sürekli konuşma eğilimindedirler. Hiperaktivitenin belirtileri:
- Oturduğu yerde kıpır kıpır olma veya ellerini, ayaklarını sallama.
- Oturması beklendiği durumlarda (sınıf, yemek masası vb.) kalkıp dolaşma.
- Sık sık koşma veya tırmanma gibi uygunsuz davranışlar sergileme.
- Sürekli konuşma.
- Sessizce oynamakta zorlanma.
3. Dürtüsellik
Dürtüsellik, düşünmeden veya sonuçlarını hesaba katmadan hareket etme eğilimidir. Dürtüsel bireyler, sabırsız olabilir, başkalarının sözünü kesebilir veya sırasını beklemekte zorlanabilirler. Dürtüselliğin belirtileri:
- Başkasının konuşmasını sık sık kesme veya bitirmesini beklemeden cevap verme.
- Sırada beklemekte zorlanma.
- Olaylara veya durumlara aşırı sabırsızlıkla tepki verme.
- Tehlikeli durumlara karşı düşünmeden atılma.
DEHB Nedenleri ve Tanı Süreci
DEHB’nin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Aile geçmişinde DEHB bulunan çocukların bu bozukluğu yaşama olasılığı daha yüksektir.
Tanı süreci, bir çocuk psikiyatristi veya gelişimsel pediatrist tarafından yürütülür. Bu süreç, sadece belirtilere bakarak değil, aynı zamanda çocuğun davranışlarını farklı ortamlarda (okul, ev) değerlendirerek yapılır. Doktor, ebeveyn ve öğretmenlerden geri bildirim alır, standart testler uygular ve fiziksel muayene yapar. Bu detaylı değerlendirme, DEHB’nin diğer gelişimsel veya psikolojik durumlardan ayırt edilmesini sağlar.
Tedavi ve Yönetim Yaklaşımları
DEHB’nin tedavisi genellikle çok yönlüdür ve bireye özel olarak planlanır. En sık kullanılan tedavi yöntemleri şunlardır:
- İlaç Tedavisi: Uyarıcı ve uyarıcı olmayan ilaçlar, beynin dikkat ve dürtü kontrolüyle ilgili bölgelerindeki kimyasalları düzenleyerek semptomları önemli ölçüde azaltabilir.
- Davranış Terapileri: Bu terapiler, çocuğun organizasyon, planlama ve sosyal becerilerini geliştirmeye odaklanır.
- Ebeveyn Eğitimi: Ailelere, çocuklarının davranışlarını nasıl yönetecekleri ve onlara nasıl destek olacakları konusunda stratejiler öğretilir.
Unutulmamalıdır ki, DEHB bir davranış bozukluğu değil, beynin işleyişindeki bir farklılıktır. Doğru teşhis ve tedavi ile DEHB’li bireyler başarılı, mutlu ve üretken bir yaşam sürebilirler.