Çocukluk ve ergenlik dönemi, bireylerin fiziksel, bilişsel ve duygusal olarak hızla geliştiği, aynı zamanda çeşitli zorluklarla karşılaşabildiği kritik bir evredir. Bu dönemde ortaya çıkan psikolojik ve davranışsal sorunlar, profesyonel bir destek gerektirebilir. Ankara Çocuk Psikiyatrisi, bu alanda uzmanlaşmış profesyoneller aracılığıyla çocukların ve ailelerin yaşadığı bu zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olur. Bir çocuğun ya da ergenin yaşadığı sıkıntıları anlamak, doğru teşhisi koymak ve uygun destek planını oluşturmak, onların gelecekteki ruh sağlığı için büyük önem taşır. Bu makalede, çocuklarda ve ergenlerde sıkça görülen psikiyatrik durumları ve bu durumların detaylarını ele alacağız.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), en sık görülen nörogelişimsel bozukluklardan biridir. Genellikle çocukluk çağında belirtileri ortaya çıkar ve yetişkinlikte de devam edebilir. Bu bozukluğun üç ana belirti alanı vardır: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik.
- Dikkat Eksikliği: Çocuklar, okulda ve evde detaylara dikkat etmekte zorlanabilir, yönergeleri takip edemeyebilir, görevleri tamamlamakta güçlük çekebilir ve eşyalarını sık sık kaybedebilir. Derslere veya oyunlara odaklanmakta zorlanmaları, öğrenme süreçlerini olumsuz etkileyebilir.
- Hiperaktivite: Bu çocuklar sürekli hareket halinde olabilir, yerlerinde durmakta zorlanabilir, sınıfta veya yemek masasında oturamayabilir. Sürekli koşma, tırmanma gibi eylemlerde bulunabilirler.
- Dürtüsellik: Dürtüsel davranışlar, düşünmeden konuşma, başkalarının sözünü kesme, sırasını bekleyememe gibi durumlarla kendini gösterir. Bu durum sosyal ilişkilerde sorunlara yol açabilir.
DEHB’nin belirtileri çocuktan çocuğa farklılık gösterebilir ve bu nedenle doğru bir teşhis süreci kritik önem taşır. Uzmanlar, hem çocuğun gözlemlerini hem de öğretmen ve ebeveynlerden alınan bilgileri değerlendirerek bir sonuca ulaşır.
Anksiyete Bozuklukları
Çocuk ve ergenlerde görülen Anksiyete Bozuklukları, günlük yaşamı olumsuz etkileyen yoğun kaygı ve korku durumlarıdır. Bu bozukluklar, farklı alt tiplere ayrılabilir:
- Yaygın Anksiyete Bozukluğu: Çocuklar, okul, arkadaşlık, aile gibi birçok konuda sürekli ve aşırı endişe duyabilir. Bu endişeler fiziksel belirtilerle (baş ağrısı, mide bulantısı) birlikte görülebilir.
- Sosyal Anksiyete Bozukluğu: Başkaları tarafından yargılanma veya eleştirilme korkusu nedeniyle sosyal ortamlardan kaçınma durumudur. Okulda tahtaya çıkmaktan, arkadaşlarıyla konuşmaktan veya sunum yapmaktan kaçınabilirler.
- Ayrılık Anksiyetesi Bozukluğu: Çocuğun, bağlanma figüründen (genellikle ebeveyn) ayrılma korkusu yaşamasıdır. Bu durum okul reddi, uykuya dalma güçlüğü ve fiziksel şikayetlerle kendini gösterebilir.
Depresyon
Depresyon, sadece yetişkinlerde değil, çocuk ve ergenlerde de görülen ciddi bir duygudurum bozukluğudur. Belirtileri yetişkin depresyonundan farklılık gösterebilir. Çocuklarda depresyon, üzüntüden çok sinirlilik, öfke patlamaları, çevreye karşı ilgisizlik ve sosyal geri çekilme olarak kendini gösterebilir.
- Duygusal Belirtiler: Sürekli bir üzüntü hali, ağlama nöbetleri, daha önce keyif aldığı aktivitelere karşı ilgisizlik, kendini değersiz hissetme.
- Davranışsal Belirtiler: Okul başarısında düşüş, sosyal ortamlardan kaçınma, uyku ve iştah düzeninde değişiklikler, halsizlik.
- Fiziksel Belirtiler: Açıklanamayan baş ve mide ağrıları.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), çocuğun yaşamı tehdit eden veya ciddi yaralanmalara neden olan bir olaya maruz kalması sonucunda ortaya çıkar. Bu olaylar arasında doğal afetler, kazalar, istismar veya şiddet yer alabilir. Belirtiler travmatik olaydan sonra ortaya çıkabilir ve şunları içerebilir:
- Olayı tekrar tekrar zihninde canlandırma (flashback).
- Kabuslar görme ve uyku sorunları.
- Travmayı hatırlatan durumlardan kaçınma.
- Ani öfke patlamaları veya sinirlilik.
Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)
Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), sosyal iletişim ve etkileşimde zorluklar, tekrarlayıcı davranışlar ve sınırlı ilgi alanları ile karakterize edilen nörogelişimsel bir durumdur. Spektrum kelimesi, belirtilerin geniş bir yelpazede ve farklı şiddetlerde görülebileceğini ifade eder.
- Sosyal Etkileşim Zorlukları: Göz teması kuramama, duyguları anlamakta ve ifade etmekte zorlanma, yaşıtlarıyla ilişki kurmakta güçlük çekme.
- İletişim Zorlukları: Konuşmaya başlamada gecikme, tekrarlayıcı dil kullanımı (ekolali), sözsüz iletişimde (mimikler, jestler) yetersizlik.
- Tekrarlayıcı Davranışlar: Sallanma, el çırpma gibi tekrarlayıcı hareketler, belirli rutinlere aşırı bağlılık.
Yeme Bozuklukları
Yeme Bozuklukları, yeme davranışında ciddi bozulmalarla karakterize edilen psikiyatrik durumlardır. Bu durumlar genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkar.
- Anoreksiya Nervoza: Bireyin normal kilosunun altında olmasına rağmen kilo almaktan aşırı korkması ve yemek yemeyi reddetmesidir.
- Bulimiya Nervoza: Tıkınırcasına yeme nöbetleri sonrası kilo alımını engellemek için kusma veya aşırı egzersiz gibi telafi edici davranışlarda bulunma durumudur.
Özgül Öğrenme Güçlüğü (Disleksi, Diskalkuli, Disgrafi)
Özgül Öğrenme Güçlüğü, bireyin zekası normal veya normalin üstünde olmasına rağmen, okuma, yazma veya matematik alanında beklenenin altında bir başarı göstermesidir.
- Disleksi: Okuma güçlüğü.
- Diskalkuli: Matematiksel işlemleri anlama ve yapma güçlüğü.
- Disgrafi: Yazma güçlüğü.
Bu bozuklukların tanısı, çocuğun akademik performansının detaylı bir değerlendirilmesiyle konur ve özel eğitim desteği ile yönetilir.
Bu durumların her biri, çocuğun hem akademik hem de sosyal gelişimini ciddi şekilde etkileyebilir. Bu nedenle, çocuğunuzun davranışlarında veya duygusal durumunda kalıcı bir değişiklik fark ederseniz, Ankara’da bu alanda uzmanlaşmış profesyonellerden destek almanız önemlidir. Doğru zamanda atılan doğru adımlar, çocukların ve ergenlerin sağlıklı ve mutlu birer birey olarak yetişmelerini sağlayabilir. Unutmayın, destek almak bir zayıflık değil, güçlü bir adımdır.
Bu konuda daha fazla bilgi edinmek veya çocuğunuzun durumunu değerlendirmek için Ankara’da bulunan çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanlarıyla iletişime geçebilirsiniz.